Articles

ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ ਹਰਿਆਣਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਛੜ ਰਹੀ ਹੈ – ਡਾ: ਰਾਮਨਿਵਾਸ ‘ਮਾਨਵ’

ਲੇਖਕ: ਡਾ. ਸਤਿਆਵਾਨ ਸੌਰਭ

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹਰਿਆਣਵੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਨਾ ਤਾਂ ਹਰਿਆਣਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੋਈ ਠੋਸ ਕਾਰਜ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਮੋਢੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਡਾ: ਰਾਮਨਿਵਾਸ ‘ਮਾਨਵ’ ਦਾ। ਹਰਿਆਣਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਦਿੱਤੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਡਾ: ਮਾਨਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਲਟ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਬਣਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ ਹਰਿਆਣਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਪਛੜਦਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ‘ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਖੇਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ’ ਦਾ ਝੂਠਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਵੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਕਥਿਤ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਰਿਆਣਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਰਕਾਰ ਦੇ. ਨਤੀਜਾ? ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹਰਿਆਣਵੀ ਨਾਲੋਂ ਨੀਵੇਂ ਦਰਜੇ ਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ 8ਵੀਂ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਹੁਣ ਕਰੋੜਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ | ਬਰਤਾਨੀਆ, ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵਸੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਬਣਨ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ, ਨੇਪਾਲ, ਤਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ, ਕਜ਼ਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਰਿਆਣਵੀ ਲੋਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਅਠੱਤਰ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪੰਜਾਹ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਲ ਬਿਤਾਉਣ ਵਾਲੇ ਡਾ: ‘ਮਾਨਵ’ ਹਰਿਆਣਵੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਨਿਰਾਸ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਸਾਰੇ ਯਤਨ ਹਰਿਆਣਵੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਕੋਈ ਯੋਗਦਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਾ ਤਾਂ ਹਰਿਆਣਵੀ ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਰੂਪ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹਰਿਆਣਵੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰਸਾਲਾ ਛਪਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਹਰਿਆਣਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਹੀ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਵ ਹੈ?
ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ’ਤੇ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦਿਆਂ ਡਾ: ਮਾਨਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸੱਤਾ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀਆਂ ਅਕਾਦਮੀਆਂ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਹੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਕੀਤੀ। ਮਾੜੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਅਕੈਡਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਈ। ਜੋ ਇਨਾਮ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 2.5-5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ 7-7 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੇ ਇਨਾਮਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਦੁਖਦਾਈ ਅਤੇ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੱਕਦਾਰ ਅਤੇ ਹੱਕਦਾਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਘੋਰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਡਾ: ਕੁਲਦੀਪ ਚੰਦ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡਾ: ਧਰਮਦੇਵ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੱਲੋਂ ਹਰਿਆਣਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਉਪਰਾਲੇ ਨੂੰ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਦੱਸਦਿਆਂ ਡਾ: ‘ਮਾਨਵ’ ਨੇ ਆਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਸਾਰਥਕ ਨਤੀਜੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣਗੇ। ਹਰਿਆਣਵੀ ਨੂੰ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਰੂਪ ਦੱਸਦਿਆਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਹਿੰਦੀ ਦੀ ਸਹਿ-ਭਾਸ਼ਾ’ ਦੱਸਦਿਆਂ ਡਾ: ਮਾਨਵ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਵੱਖਰੀ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਗਠਨ, ਹਰਿਆਣਵੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਹਰਿਆਣਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਿਆਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ। ਸਮਕਾਲੀ ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਵੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੀਤਾਂ, ਅਸ਼ਲੀਲ ਧੁਨਾਂ ਅਤੇ ਭੱਦੇ ਚੁਟਕਲਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਵਰਨਣਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਸੱਠ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ: ਰਾਮਨਿਵਾਸ ‘ਮਾਨਵ’ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਖੋਜੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਵਿਦਵਾਨ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਖੋਜ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਵੀ ਹੈ | ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ. ‘ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਰਚਨਾਤਮਕ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ’ ਅਤੇ ‘ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹਿੰਦੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ’ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖੋਜ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ। ‘ਹਰਿਆਣਵੀ: ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ’ ਅਤੇ ‘ਹਰਿਆਣਵੀ’ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਖੋਜ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਹਨ ਜੋ ਹਰਿਆਣਵੀ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ‘ਹਰਿਆਣਵੀ’ ਪੁਸਤਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ’ਤੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ ‘ਹਿੰਦੀ ਕੀ ਸਾਹਿਤ’ ਲੜੀ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।

Related posts

ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ: ਪੰਜਾਬੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਊਥ-ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਹੀਰੋ !

admin

ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਦੀ ਹੱਦ !

admin

ਹਰਮੀਤ ਕੌਰ ਢਿੱਲੋਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੈ ਅਮਰੀਕਨ ਨਵੇਂ ਚੁਣੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ !

admin