ਸੱਸ ਨੂੰਹ- ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕ !

ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਵਰਤਮਾਨ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੱਸ ਅਤੇ ਨੂੰਹ ਦੀ ਜੋੜੀ ਮਜਬੂਰੀ ਅਤੇ ਆਦਤ ਵੱਸ ਸਮਾਜੀ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੱਜੋਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜੀ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਤੌਰ ਤਰੀਕੇ ਬਦਲੇ ਪਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਇੱਕੋ ਰਿਹਾ । ਔਰਤ ਹੀ ਔਰਤ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹੈ। ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਭਰੂਣ ਹੱਤਿਆ ਉਪਜੀ ਸੀ। ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰ ਖਾਤੇ ਇਹ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਜਾਣਦੀਆਂ ਹੋਈਆ ਅਣਜਾਣ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਘਰਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਸੁੱਕੇ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਘਰਵਾਲੀ ਦਾ ਨਿਤ ਦਿਨ ਦਾ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਸਿੱਕੇ ਦੇ ਦੋ ਪਹਿਲੂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵੰਨਗੀਆਂ ਰਚੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਕਿ ਸਮਾਜ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੀ ਕਰ ਲਵੇ। ਪਰ ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਜ ਅਧੂਰਾ ਹੈ । ਜੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਜੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੱਖਰਾ ਸਵਰਗ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਜੋੜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਨਰਕ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਨੀਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਕੋਇਲ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ  ਗਾਣਾ ਗਾ ਕੇ ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵਿੱਚ ਵਲੇਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। “ ਸੱਸਾਂ ਦੇਵਣ ਮੱਤਾਂ ਉਮਰ ਸੰਵਾਰਨ ਲਈ ” ਜੇ ਨੂੰਹ ਇਸ ਪੰਗਤੀ ਨੂੰ ਪੱਲੇ ਬੰਨ ਲਵੇ ਤਾਂ ਖਟਾਸ ਮਿੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਸੱਸ ਹੋਣ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹਜ਼ਮ  ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਸੱਸ ਬਣਦੀ ਸਾਰ ਹੀ ਸਿਆਣਪ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

“ ਲਾ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ” ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦਾ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਹੈ । ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸਾਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਾ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਕੜੀ ਹੈ। ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦੀ ਸਾਰ ਸੱਸ ਮੱਝ ਨੂੰ ਡੰਡੇ ਮਾਰ ਕੇ ਉਠਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ,” ਉੱਠ , ਉੱਠ ਜਾ ਕੁਪੱਤੀਏ ਤੈਨੂੰ ਦਿਖਦਾ ਨੀਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹ ਆਇਆ ” ਨਾ ਹੀ ਮੱਝ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਝਦੀ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਸੱਸ ਉਸਨੂੰ ਸੁਣਾਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਜਿਸਨੇ ਜਿਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਓਹੀ ਸਮਝ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਵਾਰ ਬੈਠਦੇ ਸੁਣਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕਦੇ । ਇੱਕ ਨੂੰਹ ਦਾਜ ਵਿੱਚ ਭਾਂਡੇ ਨਹੀ ਲਿਆਈ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੂਹਰੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਭਾਂਡੇ ਆਮ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੱਸ ਤਾਂ ਸੱਸ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਭਲਾ ਤਜ਼ਰਬਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਨਵੀਂ ਨੂੰਹ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਆ ਗਏ ਸੱਸ ਨੇ ਕਿਹਾ , “ ਲਿਆ ਬਹੂ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਗਲਾਸ ਇਹਨਾਂ ਨਵੇਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਹੈ” ਨੂੰਹ ਸੁਣ ਕੇ ਹੱਕੀ ਬੱਕੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਨੂੰਹ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਅਧਿਆਇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਸੱਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਬਹੂ ਸੌਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਂਡੇ ਸਵੇਰੇ ਮਾਂਜ ਲਵਾਂਗੀ ਸੱਸ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਖੜਕਾ ਕੇ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦਾ ਬਾਣ ਹੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਮਹਾ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਬੁੱਧੀਮਾਨਾਂ ਨੇ ਪਰਖਿਆ ਪੜਚੋਲਿਆ ਪਰ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਨੂੰਹ ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਲਾਡਲੀ ਰੱਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਸ਼ਖਤੀ ਨੇ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਇਉਂ ਗੁਣਗੁਣਾਉਂਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ :-

“ ਅੱਗੋਂ ਸੱਸ ਬਘਿਆੜੀ ਟੱਕਰੀ , ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਰੱਖੀ ਲਾਡਲੀ ”

ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ , ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਨੂੰਹ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਆਵੇ ਤਾਂ ਸੱਸ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੀ ਟਕੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ:-

“ ਬਹੁਤਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲੀਏ ਤੈਨੂੰ ਲੈਣ ਕੋਈ ਨਾ ਆਵੇ ”

ਗੱਲਾਂ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਭੜਾਸ ਨਿਕਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਭਰਾ ਦੀ ਮਹਿਮਾਨ ਨਿਵਾਜੀ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨੂੰਹ ਝੱਟ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :- “ ਸੱਸੇ ਤੇਰੀ ਮੱਝ ਮਰ ਜੇ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਨੂੰ ਸੁੱਕੀ ਖੰਡ ਪਾਈ ”

ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਇਸ ਬੋਲੀ ਰਾਂਹੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ । ਜੇ ਮੱਝ ਮਰੀ ਤਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਸੱਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨੂੰਹ ਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜਬਰੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਮਨਮਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਅਰਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਮੋਠ ਤੇ ਮੋਠ ਨਹੀਂ ਟਿਕਣ ਦਿੰਦੀਆਂ। ਸੱਸ ਖੁੱਲ੍ਹ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ ਨੂੰਹ ਝੱਟ ਆਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :-

“ ਸੱਸੇ ਮੇਰੀ ਤੂੰ ਕਰੇ ਤਕੜਾਈਆਂ , ਆਪਣੇ ਤੂੰ ਦਿਨ ਭੁੱਲ ਗਈ ”

ਵਕਤ ਆਣ ਤੇ ਨੂੰਹ ਦੇ ਮੁੰਡਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਸ ਦੇ ਘਰ ਬਾਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ । ਮੁੰਡਾ ਗੋਦੀ ਵਿੱਚ ਰੋਂਦਾ ਹੈ । ਨੂੰਹ ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਝੱਟ ਬੋਲੀ ਤਸ਼ਰੀਫ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ :-

“ ਮੁੰਡਾ ਰੋਵੇ, ਮੁੰਡਾ ਰੋਵੇ ਅੰਬੀਆਂ ਨੂੰ , ਕਿਤੇ ਬਾਗ ਨਜ਼ਰ ਨਾ ਆਵੇ, ਨਾ ਰੋ ਨਾ ਰੋ ਕੰਜਰਾਂ ਦੇਆ ਤੇਰੇ ਮਾਮਿਆਂ ਦੇ ਬਾਗ ਬਥੇਰੇ ”

ਸੱਸ ਦੇ ਜਿਆਦਾ ਨੋਕ ਝੋਕ ਕਰਨ ਤੇ ਜਿਆਦਾ ਦੁੱਖੀ ਹੋਈ ਨੂੰਹ ਸਿਰੇ ਤੇ ਗੰਢ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ :-

“ ਸੁਥਣੇ ਸੱਤ ਰੰਗੀਏ ਤੈਨੂੰ ਸੱਸ ਮਰੀ ਤੇ ਪਾਵਾਂ ”

ਦੋਵੇਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਵਰਤਮਾਨ ਤੱਕ ਬਦਲੇ ਲਹਜਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਟਕੋਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਿੱਧੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਨੇ ਪਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ । ਰੁਸਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਹਰ ਬੰਦਾ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੀ ਕਾਹਦੀ ਲੜ੍ਹਾਈ ? ਇਹ ਤਾਂ ਮੁੰਢੋਂ ਚੱਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਭਾਂਡੇ ਉਹ ਖੜਕਦੇ ਹੀ ਹਨ। ਸੱਸ ਨੂੰਹ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸੋਚ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਨਾ ਵਧੀਏ ਜੋ ਮੁੰਢ ਕਦੀਮੋਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਅਸਲ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਭਾਂਬੜ ਮਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਸਮਾਜਿਕ ਪਾੜਾ ਵੱਧ ਕੇ ਅਸੰਤੁਲਿਨ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।