ਪਿਛਲੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਇਹ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਅਸੰਤੁਲਨ ਹੀ ਰੋਗ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਆਉ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਕਾਰਕਾਂ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਰਚਾ ਕਰੀਏ ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਲਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਦੋਸ਼ਾਂ (ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ) ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਕਟ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲਈ ਅਸ਼ੁੱਧੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹੀ ਅਸ਼ੁੱਧੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਤਜਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਵਾਤ ਦੋਸ਼
ਤਿੰਨ ਦੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਵਾਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਰੋਗ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਚਲਾਇਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਕਰਕੇ ਇਹ ਅਸੰਤੁਲਨ ਦਾ ਵਾਹਕ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਦੋਸ਼ ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਵਾਤ ਦੀ ਮਦਦ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਿਲ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।
ਵਾਤ ਜਾਂ ਵਾਯੂ, ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਅਨੁਸਾਰ ਸੁੱਕਾ, ਠੰਢਾ, ਹਲਕਾ, ਸੁਖਸ਼ਮ, ਚਲਾਇਤ, ਫੈਲਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਤ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਹਰਕਤਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਦ ਅਸੰਤੁਲਿਤ ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਵਾਤ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਦਰਦ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲਈ, ਵਾਤ ਨੂੰ ਇਸਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਾਤ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਕਫ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਦਰਦ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਦਰਦ ਦੀ ਥਾਂ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਨਿਸਚਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਾਤ ਦੇ ਅਸੰਤੁਲਨ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਵਾਤ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਾਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ, ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਖੁਸ਼ਕ ਚਮੜੀ ਵਾਲਾ, ਪਤਲਾ ਸਰੀਰ ਵਾਲਾ, ਹਲਕੇ, ਖੁਰਦਰੇ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਵਾਲਾਂ ਵਾਲਾ, ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਚਿੜਚਿੜਾ, ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕੰਬਣੀ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਉੱਡਣ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੋਸ਼ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਰੋਗ ਉਲਟੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਵਧੇ ਹੋਏ ਵਾਤ ਨੂੰ ਗਰਮ, ਤੀਖੇ ਜਾਂ ਤਰਲ ਗੁਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿਹਤਮੰਦ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੋਸ਼ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਵਧਦੇ ਜਾਂ ਘਟਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਕਫ, ਮੱਧ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿੱਤ ਅਤੇ ਬੁਢਾਪੇ ਵਿੱਚ ਵਾਤ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਦਿਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ — ਦਿਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਹਿੱਸਾ ਕਫ ਦੁਆਰਾ, ਦੁਪਹਿਰ ਪਿੱਤ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਰਾਤ ਵਾਤ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿਹਤ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਰੀਤ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਹੀ ਰਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਕਫ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨਹੀਂ ਖਾਣੀਆਂ, ਦੁਪਹਿਰ ਨੂੰ ਪਿੱਤ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਵਾਤ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਸਭਾਅ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਅਗਲੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਦੋਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।
ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ www.dhyanfoundation.com ‘ਤੇ ਜਾਓ।