ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀ ਬਜਟ ‘ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ, ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ’ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਲਈ ਟੈਕਸਾਂ ’ਚ ਕਟੌਤੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਹਿਮਤ ਸਨ ਪਰ ਨੌਕਰਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ’ਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਮਾਨਦਾਰ ਟੈਕਸਦਾਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੋਦੀ ਟੈਕਸ ਰਾਹਤ ’ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਟੈਕਸ ਬੋਰਡ (ਸੀ.ਬੀ.ਡੀ.ਟੀ.) ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ’ਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।’’
ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਸਨਿਚਰਵਾਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਗਾਤਾਰ ਅੱਠਵਾਂ ਬਜਟ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਿੱਜੀ ਆਮਦਨ ਟੈਕਸ ਦੀ ਹੱਦ 7 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 12 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਛੋਟ ਦੀ ਸੀਮਾ ’ਚ 5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੁਣ ਤਕ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਾਧਾ ਹੈ ਅਤੇ 2005 ਅਤੇ 2023 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਿਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਾਹਤਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ’ਚ ਕਿਹਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਜਟ ਹੈ, ਇਹ ਉਹ ਬਜਟ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।’’ ਬਜਟ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ’ਤੇ, ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘‘ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਅਬਰਾਹਿਮ ਲਿੰਕਨ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ’ਚ ਲੋਕਤੰਤਰ ਬਾਰੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਬਜਟ ਹੈ, ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਜਟ ਹੈ।’’
ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਵੀਆਂ ਦਰਾਂ ਨਾਲ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਟੈਕਸਾਂ ’ਚ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਆਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ’ਚ ਵਧੇਰੇ ਪੈਸਾ ਬਚੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਘਰੇਲੂ ਖਪਤ, ਬੱਚਤ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਟੈਕਸ ’ਚ ਕਟੌਤੀ ’ਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਸਿੱਧੇ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਸਰਲ ਅਤੇ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਣਾ ਸੀ। ਇਸ ’ਤੇ ਕੰਮ ਜੁਲਾਈ 2024 ਦੇ ਬਜਟ ’ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਕ ਨਵਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਰਲ ਬਣਾਏਗਾ, ਪਾਲਣਾ ਦੇ ਬੋਝ ਨੂੰ ਘਟਾਏਗਾ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਉਪਭੋਗਤਾ-ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਅਗਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ’ਚ ਪੂੰਜੀਗਤ ਖਰਚ ’ਚ ਮਾਮੂਲੀ ਵਾਧਾ ਕਰ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ 11.21 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਕਰਨ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ’ਚ ਇਹ 10.18 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਜੇ ਅਸੀਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ 2020 ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ 16 ਫੀ ਸਦੀ, 17 ਫੀ ਸਦੀ (ਪੂੰਜੀਗਤ ਖਰਚ) ਦੇ ਆਦੀ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ ਅਤੇ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗਿਣਤੀ (2025-26 ਦੇ ਬਜਟ ਵਿਚ) ਨਹੀਂ ਵਧਾਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਾਂਗੀ ਕਿ ਕਿਰਪਾ ਕਰ ਕੇ ਖਰਚ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਵੇਖੋ। ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੂੰਜੀਗਤ ਖਰਚ।’’ ?ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਪੂੰਜੀਗਤ ਖਰਚ ਵਜੋਂ ਦਿਤੇ ਗਏ ਪੈਸੇ ਦਾ 50 ਸਾਲ ਦਾ ਵਿਆਜ ਮੁਕਤ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਿਆ।
ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਣ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸ ’ਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ ਪਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਮੈਕਰੋ-ਆਰਥਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੋਰ ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਥਿਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ’ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 3% ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਆਯਾਤ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰੁਪਏ ਦੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਗਿਰਾਵਟ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਲੋਚਕ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਦਲੀਲ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰੁਪਏ ਦੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਡਾਲਰ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।