ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੰਜਿ਼ਲ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਦੇ ਲਈ, ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਪੜਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪਵੇਗਾ, ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਨੇ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮੁਕਾਮ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਦੇ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਭਟਕਣਾਂ ਪੈਣਾ ਹੈ, ਕੱਪੜੇ ਧੋਣੇ ਪੈਣਗੇ ਜਾਂ ਭੁੱਖਿਆਂ ਹੀ ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੌਣਾ ਪਵੇਗਾ।
ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ, ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਨਾਮ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੁਥਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅੱਜ, ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੂੰ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਘਰ-ਘਰ ਭਟਕਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਖਾਣਾ ਮਿਲੇਗਾ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਕੈਲਾਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਆਏ। ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਮਾਂ ਅਜਿਹਾ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਸੰਤ ਬਣਨ ਲਈ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਵੀ ਗਿਆ ਪਰ ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਹਰ ਉਸ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਜਿਸ, ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਇੰਡਸਟਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨਾਮ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਦਰਅਸਲ, ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ 52 ਸਾਲ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕੱਲ੍ਹ 7 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰੰਪਰਾਗਤ ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਮੇਹਰ ਸਿੰਘ ਖੇਰ ਦੇ ਘਰ ਮੇਰਠ (ਲਖਨਊ) ਵਿਖੇ ਸਾਲ 1973 ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੂੰ ਸੰਗੀਤਕ ਮਹੌਲ ਘਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਹੁਤ ਬੁਲੰਦ ਸੀ। ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਘਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਕੈਲਾਸ਼ ਨੇ 21 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 2000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ ਅਤੇ ੳਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਦਾ ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਝੁੱਗੀ-ਝੌਂਪੜੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਪਿਆ, ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣੇ ਪਏ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਪਏ। ਰਜਤ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ‘ਆਪਕੀ ਅਦਾਲਤ’ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਨੇ ਦੱਸਆਿ ਕਿ, ‘ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮਾਸਟਰਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ‘ਸਰ, ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਨਿਰਯਾਤਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈਮਬਰਗ ਨੂੰ ਦਸਤਕਾਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਭੇਜਦਾ ਸੀ। ਸੁੰਦਰ ਨਗਰ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡੀਲਰ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਸਮਾਨ ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਜੁਗਾੜ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸ਼ਿਪਮੈਂਟ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਹੁਣ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਧੀਆ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਨੋਇਡਾ ਵਿੱਚ ਅੱਟਾ ਪੀਰ ਨੂੰ ਐਡਵਾਂਸ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ, ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਲੱਖ ਕਿਨਾਰੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਲੱਗ ਜਾਵੇ, ਰੱਬ ਫਿਰ ਚਾਲ ਖੇਡੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਹੈ, ਜੇ ਦਿਲ ਬੇਚੈਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਰੋਗੇ। ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਜੁਗਾੜ ਨਗਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਜੇ ਕੋਈ ਆਈਏਐਸ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕੋਚਿੰਗ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਕੋਲ ਘਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਰਟੀ ਡੀਲਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।’
ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਿਸ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲੀ ਚੁਣੌਤੀ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਕਿ ਨਮਕ, ਤੇਲ, ਲੱਕੜ ਇਕੱਠੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਬਚ ਜਾਓ। ਗਾਇਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ‘ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਅਜਿਹੇ ਅਜੀਬ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਕਿ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਖਾਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਅਜੀਬ ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਡਿਗਰੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਸੀ ਪਰ ਨਾ ਕੋਈ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦਾ। ਖੈਰ, ਸਾਡੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਕੈਲਾਸ਼ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ‘ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ, ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ਆਈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਸਫਦਰਜੰਗ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਰਸਮਾਂ ਸਿੱਖਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾ ਕੇ, ਮੈਂ ਪੰਡਿਤ ਬਣ ਕੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਇਸੇ ਲਈ ਮੈਂ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਗਿਆ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਵੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਦੇ ਘਾਟ ‘ਤੇ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ 50 ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਰਤੀ ਦੌਰਾਨ ਗਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਸੰਤ ਉਸਦੇ ਗੀਤਾਂ ‘ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਲਹਿਰਾਉਂਦੇ ਨੱਚਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਸਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਹਰ ਕੋਈ ਨੱਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੈਲਾਸ਼ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਵਾਮੀ ਪਰਿਪੂਰਨਨੰਦ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰੌਸ਼ਨੀ ਬਲਦੀ ਹੈ। ਸਵਾਮੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇਸਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਕੈਲਾਸ਼ ਜੋ ਵੀ ਗਾਵੇ, ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਐਲਬਮ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ 2001 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਆਇਆ। ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿਲੇ ਪਾਰਲੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸ ਆਸ਼ਰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਿਆਂਦਾ। ਕੈਲਾਸ਼ ਖੇਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਲਈ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਬ੍ਰੇਕ ਮਿਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਨਕਸ਼ਤਰ ਡਾਇਮੰਡਸ ਦਾ ਜਿੰਗਲ ਗਾਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ 5000 ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਲਈ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਮਿਲਣ ਲੱਗੀਆਂ। 2003 ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ੇਖਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਫਿਲਮ ‘ਵੈਸਾ ਭੀ ਹੋਤਾ ਹੈ’ ਵਿੱਚ ‘ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੇ ਬੰਦੇ’ ਗਵਾਇਆ, ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਹਿੱਟ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਇਕ ਨੇ ‘ਸਵਦੇਸ’ ਵਿੱਚ ‘ਯੂਨ ਹੀ ਚਲਾ ਚਲ ਹੋ’ ਅਤੇ ‘ਮੰਗਲ ਪਾਂਡੇ’ ਵਿੱਚ ‘ਮੰਗਲ ਮੰਗਲ ਹੋ’ ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਫਿਰ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਅਤ ਅੱਜ ਵੀ ਚੱਲ ਸੋ ਚੱਲ ਹੈ।