ਸਾਹਿਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਲਪਨਾ ਜਾਂ ਫੈਂਟੇਸੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਹਿਤ ਜੀਵਨ ਦਾ ਯਥਾਰਥ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਹ ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ-ਵੱਸਿਆ ਹੈ। ਕੰਨੜ ਲੇਖਕਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ, ਵਕੀਲ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਪੁਸਤਕ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਨੂੰ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਖਨ ਕਿਸੇ ਧਰਮ, ਭਾਸ਼ਾ, ਜਾਤ ਜਾਂ ਸੀਮਾ ਨਾਲ ਬੱਝਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰੋਲੋਤਾਰੀ ਵਰਗ ਦਾ ਦੁਖ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਸੱਭਿਅ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇੱਕ ਸਪਸ਼ਟ ਸੰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਸਲਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਦੀਪਾ ਭਸਥੀ ਦੁਆਰਾ ਕੰਨੜ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਬਾਰਾਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਨੂੰ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾ ਮਿਲਦਾ। ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਾਰ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੱਕ, ਇਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਛੇ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹਦੇ ਲਈ ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੀਪਾ ਵੀ ਵਧਾਈ ਦੀ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਹਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਰਚਨਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਇੱਕ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੀ ਹੈ। ਬਾਨੂ ਨੂੰ ਜੋ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਗਏ ਉਸਦੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਚੁਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕੁੱਲ ਛੇ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਇੱਕ ਨਾਵਲ, ਇੱਕ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹਿੰਦੀ, ਤਮਿਲ, ਮਲਿਆਲਮ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸਨੂੰ ਕਈ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨਾ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹੋ – ਇਹ ਮਾਇਨੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਲਿਖ ਰਹੇ ਹੋ। ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬੁਕਰ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਬੁਕਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤ ਕੋਈ ਤਕਨੀਕ ਨਹੀਂ, ਇੱਕ ਜਿਉਂਦੀ-ਜਾਗਦੀ ਕਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਬਾਨੂ ‘ਲੰਕੇਸ਼ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ’ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨੇ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ (77) ਦੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਬੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਹੋ ਉਹਦੀ ਲੇਖਨ-ਜੀਵਨ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣੀ। ਉਸਦਾ ਜਨਮ 1948 ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਮੋਗਾ ਦੇ ਕੰਨੜ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਰਤ ‘ਤੇ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਲਿਖਣਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਕੂਲ ਛੱਡਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਨੂ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਉਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਰ ਵਿਖਾਇਆ। ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ 1980 ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੱਟੜਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁਸਲਿਮ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਦਾਖਲੇ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਬਾਈਕਾਟ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਵੀ ਮਿਲੀਆਂ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਨੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਬੁਰਕਾ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਵਿਵਾਦ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ
ਵੀ ਇੱਕ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।
ਬਾਨੂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹਨੇ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਜਾਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾਇਆ। ਉਹਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਹਾਣੀ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ‘ਪ੍ਰਜਾਮਾਤਾ’ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’, ਜਿਸ ਲਈ ਉਹਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਵਿੱਚ 1990 ਤੋਂ 2023 ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੀਪਾ ਭਸਥੀ ਵੀ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਹੈ।
ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਨੁਵਾਦ ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ ਦੀਪਾ ਭਾਸਥੀ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸਨੇ ਕੰਨੜ ਤੋਂ ਕੁਝ ਚੁਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਨਾਂ ਹੇਠ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ 2025 ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੂੰ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਦੀ ਰਕਮ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੀ ਰਕਮ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਚਨਾ ਜਾਂ ਉਸ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗਾ ਸਾਹਿਤ ਹਰ ਕਿਸੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਕੀਮਤ 52.95 ਲੱਖ ਹੈ। ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਪਹਿਲੀ ਕੰਨੜ ਲੇਖਕਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ 2025 ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੁਵਾਦਕ ਦੀਪਾ ਭਸਥੀ ਲਈ ਵੀ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।
ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੀ ਜਿਊਰੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਮੈਕਸ ਪੋਰਟਰ ਨੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਤਰਸੱਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਹੈ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਛੇ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ.ਐਸ. ਨਾਇਪਾਲ, ਸਲਮਾਨ ਰਸ਼ਦੀ, ਅਰੁੰਧਤੀ ਰਾਏ, ਕਿਰਨ ਦੇਸਾਈ, ਅਰਵਿੰਦ ਅਡਿਗਾ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਸ਼੍ਰੀ ਦੇ ਨਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਗੀਤਾਂਜਲੀ ਸ਼੍ਰੀ ਨੂੰ 2022 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਹਿੰਦੀ ਨਾਵਲ ਲਈ ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਾਇਪਾਲ 1971 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਬੁਕਰ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਲੇਜ ਦੀ ‘ਆਨ ਦ ਕੈਲਕੂਲੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਵੈਲਿਊਜ਼’, ਸਮਾਲ ਬੋਟ ਦੀ ‘ਵਿਸੈਂਟ ਡੇਲੀਕ੍ਰੋਇਸਕ’, ਹਿਰੋਮੀ ਕਾਵਾਕਾਮੀ ਦੀ ‘ਅੰਡਰ ਦ ਆਈ ਆਫ਼ ਦ ਬਿਗ ਬਰਡ’, ਡੇਸੇਂਜੋ ਲੈਟ੍ਰਿਨਿਕੋ ਦੀ ‘ਪਰਫੈਕਸ਼ਨ’ ਅਤੇ ਏਰੀ ਸੇਰੇ ਦੀ ‘ਏ ਲੈਪਾਰਡ ਸਕਿਨ ਹੈਟ’ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੜੇ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੰਨੜ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ‘ਹਾਰਟ ਲੈਂਪ’ ਨੂੰ ਬੁਕਰ ਮਿਲਿਆ।
ਬੁਕਰ ਇਨਾਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1969 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਮੈਕੋਨਲ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ‘ਮੈਨ ਬੁਕਰ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਫਾਰ ਫਿਕਸ਼ਨ’ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਅਨੁਵਾਦਕ ਨੂੰ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਪੌਂਡ ਦੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰਕਮ ਦਾ ਅੱਧਾ-ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ ਕਿ ਚੰਗੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕੋਈ ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਇਸਦੇ ਲਈ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਅਤੇ ਮਾਧਿਅਮ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਲੇਖਕ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਇਨੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੇਖਕ ਦੀ ਜਾਤ ਅਤੇ ਧਰਮ। ਬੱਸ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਲਿਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕੁਝ ਚੰਗਾ ਲਿਖੋ, ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਛੋਟਾ ਜਾਂ ਘੱਟ ਲਿਖੋ। (ਪ੍ਰਭੂਨਾਥ ਸ਼ੁਕਲ ਦੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਇੱਕ ਲੇਖ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਅਨੁਵਾਦ)