ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕਰਜ਼ਾ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੀਰਾ ਵਪਾਰੀ ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਨੂੰ ਬੈਲਜੀਅਮ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੌਕਸੀ ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਜਾਂਚ ਬਿਊਰੋ (ਸੀਬੀਆਈ) ਦੀ ਬੇਨਤੀ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਚੋਕਸੀ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੈਲਜੀਅਮ ਤੋਂ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਚੋਕਸੀ ਨੂੰ 2018 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੋ ਗੈਰ-ਜ਼ਮਾਨਤੀ ਵਾਰੰਟਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਘੁਟਾਲੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭਗੌੜੇ ਹੀਰਾ ਵਪਾਰੀ ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਨੂੰ ਬੈਲਜੀਅਮ ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਲਿਆਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਭਾਰਤੀ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਈਡੀ ਅਤੇ ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਹਵਾਲਗੀ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਭਾਰਤ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹੀਰਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 13,500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਮਾਮਲਾ ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਭੱਜ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਕਾਰਨ ਉਹ ਭੱਜਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਘੁਟਾਲਾ 280 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਜਾਂਚ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਗਈ, 13,500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਘੁਟਾਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਸੀਬੀਆਈ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ 30 ਜਨਵਰੀ, 2018 ਨੂੰ ਇੱਕ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ੀ ਹੀਰਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਭਤੀਜਾ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਦੀ ਬ੍ਰੈਡੀ ਹਾਊਸ ਸ਼ਾਖਾ ਨਾਲ 13,500 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਅਤੇ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਗਜ਼ਾਤ ਦੇ ਪੀਐਨਬੀ ਤੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਵਿਆਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੈਂਕ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੇ ਕਰਜ਼ਾ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਸਕੇ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਇਸਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਾ ਰੱਖੇ। ਦਰਅਸਲ, ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਿਰਯਾਤਕ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਆਯਾਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਇੰਨੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਮਦਦ ਮੰਗਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੈਂਕ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਕਰਜ਼ੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਲੈਟਰ ਆਫ਼ ਅੰਡਰਟੇਕਿੰਗ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕਾਗਜ਼ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੈਂਕ ਵਪਾਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਉਸ ਨਿਰਯਾਤਕ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਲੈਟਰ ਆਫ਼ ਅੰਡਰਟੇਕਿੰਗ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਉਸ ਬੈਂਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੇਵੇ। ਼ਲੈਟਰ ਆਫ਼ ਅੰਡਰਟੇਕਿੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਬੈਂਕ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਾਗਜ਼ਾਤ ਅਤੇ ਉਸ ਰਕਮ ਦੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਨੂੰ ਜਮਾਨਤ ਵਜੋਂ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਅਤੇ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਖੇਡਦੇ ਹਨ।
ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਅਤੇ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਬੈਂਕ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਲੈਟਰ ਆਫ਼ ਅੰਡਰਟੇਕਿੰਗ ਬਣਵਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਸਾਲ 2011 ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਜਦੋਂ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਉਸਨੇ ਘਟੀਆ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਧਾ ਕੇ ਪੀਐਨਬੀ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਲੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਇਹ ਘੁਟਾਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਹ ਘੁਟਾਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ, ਪੂਰੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹਿੱਲ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਘੁਟਾਲਾ ਸੀ। ਘੁਟਾਲੇ ਦੇ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ। ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2018-19 ਵਿੱਚ 10,026.41 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਘਾਟਾ ਸਹਿਣਾ ਪਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ।
ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਮਈ 2018 ਵਿੱਚ ਐਂਟੀਗੁਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਾਅਲੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਵਾ ਕੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਉੱਥੋਂ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਵੀ ਲੈ ਲਈ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਜਾਂਚ ਹੋਈ, ਤਾਂ 23 ਮਈ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ, ਮੇਹੁਲ ਚੋਕਸੀ ਐਂਟੀਗੁਆ ਸਥਿਤ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਕਿਊਬਾ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਡੋਮਿਨਿਕਾ ਵਿੱਚ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਜੋ ਕਿ ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕ ਹੈ, ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਉਸਦੀ ਹਵਾਲਗੀ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨੀਰਵ ਮੋਦੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੜਕਾਇਆ ਹੈ।
2018 ਵਿੱਚ, ਈਡੀ ਨੇ ਚੋਕਸੀ ਦੀਆਂ 1,217 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀਆਂ 41 ਅਚੱਲ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜ਼ਬਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਇੱਕ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਦੋ ਫਲੈਟ, ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਲ, ਮੁੰਬਈ-ਗੋਆ ਹਾਈਵੇਅ ‘ਤੇ 27 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿੱਚ 101 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਸਿਕ, ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ, ਅੱਲਾਬਾਗ ਵਿੱਚ ਦੋ ਬੰਗਲੇ ਅਤੇ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।