ਸਾਡੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ‘ਰੱਬ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਡੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਤੱਥ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ) ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਤੋਂ ਮਰੀਜ਼ ਚੰਗੇ ਇਲਾਜ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪਰ ਇਸਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਓ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ‘ਗੁਪਤਰੋਗ ਕਾ ਸ਼ਰਤੀਆ ਇਲਾਜ’ ਅਤੇ ਟੈਂਟਾਂ ਵਾਲੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਣਗੇ। ਇਹਨਾਂ ਤੰਬੂਆਂ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪੋਸਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਗੁਆਚੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਮਬਾਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਨਾਂ ‘ਝੋਲਾਛਾਪ ਡਾਕਟਰ’ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਕਵਾਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੁਹਾਵਰਾ ‘ਨੀਮ-ਹਕੀਮ ਖ਼ਤਰਾ-ਏ-ਜਾਨ’ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੋਵੇਗਾ।
ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਸੀਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਘੱਟ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕ ਕੁਝ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਲਈ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ, ਸੱਜੇ-ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਹੱਲ ਲੱਭਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ, ਇਲਾਜ ਚੁੱਪਚਾਪ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ… ਇਸ ਝਿਜਕ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਅਖੌਤੀ ਕਲੀਨਿਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਿਨਸੀ ਸਿਹਤ ਵੀ ਸਾਡੀ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅੰਗ ਹੈ। ਜਿਨਸੀ ਅੰਗ ਵੀ ਸਰੀਰ ਦੇ ਆਮ ਅੰਗ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਨਸੀ ਰੋਗਾਂ ਬਾਰੇ ਮਨਘੜਤ ਡਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਗੁਪਤਤਾ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਪਤ ਰੋਗ’ ਦਾ ਨਾਂ ਦੇਣਾ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਗੁਪਤਤਾ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਇਹ ਘਾਟ ਗਲਤਫਹਿਮੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਇਸ ਅਗਿਆਨਤਾ, ਭਰਮ-ਭੁਲੇਖਿਆਂ ਅਤੇ ਕਈ ਵਹਿਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੱਸ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੋਜ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰੋਗ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਸਹੀ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾਂ ਸਹੀ ਸੇਧ ਹੀ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਰੋਗਾਂ ਬਾਰੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਦਿਮਾਗ ਜਾਂ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨੂੰ ਹੇਅ ਜਾਂ ਜੁਗੁਪਸਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਐੱਚਆਈਵੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਚਰਿੱਤਰ ਤੁਰੰਤ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਦੂਸ਼ਿਤ ਖੂਨ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਦੂਸ਼ਿਤ ਸੂਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮਰਦ ਵੀ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਡਾਕਟਰਾਂ ਕੋਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਔਰਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਣਗਹਿਲੀ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਸ ‘ਚ ਕਈ ਵਾਰ ਪਤੀ ‘ਚ ਕਮੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਔਰਤ ‘ਤੇ ਕਲੰਕ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਔਰਤ ਦੇ ਮਨਾਂ ਜਾਂ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਸਮਾਜੀਕਰਨ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ‘ਨੀਮ ਹਕੀਮ ਦਾ ਆਸਾਨ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਦੁਕਾਨਾਂ ‘ਸੰਮੋਹਨ’ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਕੁੜੀ ਹੱਥ ਨਾ ਆ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮਨਮੋਹਕ ਕਰਨਾ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਲਈ ਤਾਂਤਰਿਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ, ਸੌਤਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਦੀਆਂ ਚਾਲਬਾਜ਼ੀਆਂ, ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਤੰਤਰ-ਮੰਤਰ ਸਿੱਧ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਕੀ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਸੱਚਮੁੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਗਿਆ ਹੈ? ਬਾਘ ਦੇ ਨਹੁੰ, ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੁੱਛ ਦੇ ਵਾਲ, ਉੱਲੂ ਦੀ ਹੱਡੀ, ਸੱਪ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਨਮੋਹਕ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਮੈਡੀਕਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਦੇ ਘੇਰੇ ‘ਚ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹੀਆਂ ਬੂਟੀਆਂ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਸਿੱਧੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੋਯਾ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਹੈ। ਚਰਕ, ਸੁਸ਼ਰੁਤ ਅਤੇ ਧਨਵੰਤਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਲਾਜ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਹਨ। ਕੰਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕੂੜ ਕੱਢਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ!
ਹੁਣ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਤੱਕ, ਨੀਮ ਹਕੀਮ ਦਾ ਜਾਲ ਇੰਨਾ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਨਿਜਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ‘ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਵੀ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਸ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਸੋਚੀਏ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੰਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਜੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਲੋਕ ਸੜਕ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੇ, ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਅੰਦਰ ਝਾਕਣਗੇ। ਕੀ ਇਹਨਾਂ ਨਕਲੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪਨੂੰ ਇਲਾਜ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ?