ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੰਬੀ ਹੋਈ ਉਮਰ !

ਇਹ ਰਾਹਤ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2015 ਤੋਂ 2019 ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੱਧ ਕੇ 69.7 ਸਾਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।  ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਗਲੋਬਲ ਔਸਤ (72.6 ਸਾਲ) ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।  ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਮੂਨਾ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੋਂ ਇਹਨਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਇਸ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੁੰਝਲਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਸ ਸੱਚਾਈਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।  ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਦੇਖੀਏ ਕਿ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਕੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।  ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਉਹਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਜਿਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।  ਇਹ SRS ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਜਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅੰਤਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ, ਪ੍ਰਸੂਤੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਕੁਪੋਸ਼ਣ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।  ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਸੰਤੋਸ਼ਜਨਕ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।  1970-75 ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸਿਰਫ਼ 49.7 ਸਾਲ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 2015-20 ਵਿੱਚ 69.7 ਸਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।  45 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ 20 ਸਾਲ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।  ਕਿਉਂਕਿ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਾਪ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਈ ਮੋਰਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਸੁਧਾਰ।  ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਬਾਲ ਮੌਤ ਦਰ ਨੂੰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ 1970 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ 132 ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 2020 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 32 ਪ੍ਰਤੀ ਹਜ਼ਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ ਹੈ।  ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਣੇਪੇ ਦੌਰਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅੰਕੜਾ 1990 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ 556 ਸੀ, ਜੋ 2018 ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਕੇ 113 ਪ੍ਰਤੀ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਰਹਿ ਗਿਆ।  ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।  ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅਜੇ ਵੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 65.6 ਅਤੇ 65.3 ਸਾਲ ਹੈ।  ਨਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਇਹ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਵਨਾ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।  ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਰੋਡਮੈਪ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।