ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਮਲਿਕਾ: ਅਦਾਕਾਰੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਤੱਕ ਦਾ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ !

‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’, 50 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਮਧੁਰ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦਾ ਅੱਜ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੂੰ 8 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਾ ਅਤੇ ਨਿਮੋਨੀਆ ਕਾਰਨ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਬ੍ਰੀਚ ਕੈਂਡੀ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚ ਭਰਤੀ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ‘ਭਾਰਤ ਰਤਨ’ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਉਸਦੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਸਕ ਡੂੰਘੇ ਦੁੱਖ ਦੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮ ਨਾਥ ਕੋਵਿੰਦ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ, ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਸਮੇਤ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੱਡੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਦੇਹਾਂਤ ‘ਤੇ ਸੋਗ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਪੋਸਟ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਕੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਸਤੰਬਰ 1929 ਨੂੰ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੰਦੌਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਗਾਇਕ ਸਨ। ਲਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੁਚੀ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ। 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1942 ਵਿੱਚ ਆਈ ਮਰਾਠੀ ਫ਼ਿਲਮ ‘ਪਹਿਲੀ ਮੰਗਲਗੌਰ’ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਐਂਟਰੀ 1947 ‘ਚ ਫਿਲਮ ‘ਆਪਕੀ ਸੇਵਾ’ ਰਾਹੀਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹ 80 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਗਾਇਕੀ ਕਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 36 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਗਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਾਲ 2015 ‘ਚ ਲਤਾ ਜੀ ਨੇ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਨਿਖਿਲ ਕਾਮਤ ਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਡੰਨੋ ਵਾਈ 2’ ‘ਚ ਗਾਇਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਗਾਇਕੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੈ।

ਲਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਗਾਉਣ ਲਈ 25 ਰੁਪਏ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਮਾਈ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਲਤਾ ਦੇ ਭਰਾ ਹਿਰਦੇਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਤੇ ਭੈਣਾਂ ਊਸ਼ਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ, ਮੀਨਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਵਜੋਂ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਲਤਾ ਨੇ ਹਿਰਦੇਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਮਰਾਠੀ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੀਤ ‘ਆਸ਼ਾ ਨਿਸ਼ਾ ਪੂਰਤਾ ਕੜੀ’ ਫਿਲਮ ਕਾਮਪੁਰਤਮਾ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਗੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਲਤਾ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਉਸ ਦੌਰ ਦੇ ਸਫਲ ਫ਼ਿਲਮਸਾਜ਼ ਸ਼ਸ਼ਧਰ ਮੁਖਰਜੀ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਵਾਈ। ਸ਼ਸ਼ਧਰ ਨੇ ਸਾਫ਼ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਆਵਾਜ਼ ਬਹੁਤ ਪਤਲੀ ਹੈ, ਇਹ ਨਹੀਂ ਚੱਲੇਗੀ। ਫਿਰ ਇਹ ਮਾਸਟਰ ਗੁਲਾਮ ਹੈਦਰ ਹੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਤਾ ਨੂੰ ਗਾਇਕ ਮੁਕੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ‘ਮਜਬੂਰ’ ਦੇ ਗੀਤ ‘ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਛੋਰਾ ਚਲਾ ਗਿਆ’ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਲਤਾ ਦਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਬ੍ਰੇਕ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਰਹੀ। ਬਾਅਦ ‘ਚ ਸ਼ਸ਼ਧਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਮੰਨ ਲਈ ਅਤੇ ‘ਅਨਾਰਕਲੀ’, ‘ਜ਼ਿੱਦੀ’ ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ‘ਚ ਲਤਾ ਦੇ ਕਈ ਗੀਤ ਗਾਏ।

ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖੁਦ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ‘ਚ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਆਹ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਅਮਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਕੰਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਸੰਨ 1942 ਵਿਚ ਤੇਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਆ ਪਈਆਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦਾ ਖਿਆਲ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸਨ, ਇਸੇ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਲਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ। 1942 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਖਸਤਾ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਮਾਸਟਰ ਵਿਨਾਇਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਝ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਗਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ।

1962 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਲਤਾ 32 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਲਤਾ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਪਦਮ ਸਚਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਐਸਾ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲੌਂਗ’ ‘ਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੇਖਕ ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ ਕਈ-ਕਈ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਭੋਜਨ ਦਾ ਸਵਾਦ ਲੈਂਦਾ, ਫਿਰ ਲਤਾ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦਿੰਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਖੁਲਾਸਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ।

ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈਸਕ੍ਰੀਮ ਖਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਅਚਾਰ, ਮਿਰਚਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ 1974 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਦੇ ਰਾਇਲ ਐਲਬਰਟ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਲਤਾ ਆਪਣੇ ਸਫ਼ਰ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਰਾਤਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੀ। ਫਿਰ ਦਿਨੇ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਫਲੋਰ ‘ਤੇ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਸਵੇਰ ਤੱਕ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਏ ਸੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ੋਰ-ਸ਼ਰਾਬੇ ਵਾਲੇ ਪੱਖੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ।

ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ 36 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ‘ਚ ਗਾਏ ਹਨ। ਲਤਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਗਾਉਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਜੁਟਾ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਇੰਨਾ ਗਾਇਆ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ 1974 ਤੋਂ 1991 ਤੱਕ ਹਰ ਸਾਲ ਗਿੰਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤਾ। 9 ਸਤੰਬਰ 1938 ਨੂੰ ਲਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਲਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਕਲਾਸੀਕਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ 83 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਉਦੋਂ ਲਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ ਸਿਰਫ਼ 9 ਸਾਲ ਸੀ।

ਲਤਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਅੱਜ ਗਾਇਕ ਬਣ ਸਕੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿਖਾਇਆ। ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਲਤਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਬੇਟੀ ਗਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲਤਾ ੳਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਾਉਣ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਆਈਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸ੍ਹਾਮਣੇ ਕੁਝ ਗਾਉਂਦੀ ਅਤੇ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਲਤਾ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਵਿਨਾਇਕ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ‘ਬੜੀ ਮਾਂ’ (1945) ਵਿੱਚ ਭੈਣ ਆਸ਼ਾ ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ ਲਤਾ ਜੀ ਤੋਂ 4 ਸਾਲ ਛੋਟੀ ਹੈ। 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ‘ਚ ਲਤਾ ਨੇ 1942 ‘ਚ ਫਿਲਮ ‘ਪਹਿਲੀ ਮੰਗਲਾਗੋਰ’ ‘ਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਹੀਰੋ-ਹੀਰੋਇਨ ਦੀ ਭੈਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਨਹੀਂ ਆਇਆ।

26 ਜਨਵਰੀ 1963 ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨੇ ਲਾਲ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ‘ਐ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ਕੇ ਲੋਗੋਂ’ ਗਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ‘ਚ ਹੰਝੂ ਸਨ। ਲਤਾ ਨੇ ਇਹ ਕਿੱਸਾ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਖੁਦ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ, ‘1962 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪ੍ਰਦੀਪ ਜੀ ਨੇ ਗੀਤ ‘ਏ ਮੇਰੇ ਵਤਨ ਕੇ ਲੋਗੋ’ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਜੋ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1963 ਦੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ‘ਤੇ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਗੀਤ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਕੇ ਕੌਫੀ ਮੰਗੀ। ਫਿਰ ਮਹਿਬੂਬ ਸਾਹਿਬ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਭੱਜੇ ਆਏ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, ‘ਲਤਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿੱਥੇ ਹੋ? ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।’ ਫਿਰ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਗਰ ਤੁਰ ਪੀਾ। ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਉਥੇ ਇੰਦਰਾ ਜੀ ਅਤੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਮਹਿਬੂਬ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮੇਰੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਨਾਲ ਕਰਵਾਈ, ‘ਤੁਸੀਂ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਹੋ’। ਫਿਰ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕਿਹਾ, ‘ਬੇਟੀ, ਤੂੰ ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਰੁਆਇਆ ਹੈ’।

ਇੱਕ ਵਾਰ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਤਾ ਦੀਦੀ ਦਾ ਕੰਸਰਟ ਸੀ ਤਾਂ ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਫਿਰ ਦੀਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਆਂਨੇ ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ। ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਬੁਲਾਓ, ਜੇ ਮੈਂ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਆਵਾਂ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਾਓ। ਅਮਿਤਾਭ ਬੱਚਨ ਨੇ ਪੱਲਾ ਝਾੜ ਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕਦੇ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਦੀਦੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਲੋ ਅੱਜ ਹੀ ਕਰੀਏ। ਫਿਰ ਅਮਿਤਾਭ ਨੇ ਸਟੇਜ ‘ਤੇ ‘ਮੇਰੇ ਅੰਗਨੇ ਮੇਂਂ’ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਸਟੇਜ ਸ਼ੋਅ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ।

ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਦੀ ਵੀ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਲਤਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਯਾਦ ‘ਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀਨਾਨਾਥ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਹਸਪਤਾਲ ਬਣਵਾਇਆ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲ ਨੂੰ ਇਕ-ਦੋ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇਖਣ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਫਿਰ ਦੀਦੀ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ 2007-08 ਦੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੱਚ ਨਿਕਲੀਆਂ।

ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਾਫੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੀ। ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਦੀ ਲਗਭਗ ਹਰ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਹੀਰੋਇਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਲਤਾ ਦੀ ਸੀ। ਇੰਨੇ ਡੂੰਘੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਲਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਅਸੂਲਾਂ ‘ਤੇ ਡਟੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਜ ਕਪੂਰ ਨਾਲ ਤਕਰਾਰ ਵੀ ਹੋ ਗਈ।
ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਸੀ। ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਰਾਇਲਟੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ਬਾਰੇ ਲਤਾ ਬਹੁਤ ਬੋਲਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਰਫੀ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ। ਇਹ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ ਅਤੇ 1963 ਤੋਂ 1967 ਤੱਕ ਲਤਾ ਰਫੀ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਕੋਈ ਗੀਤ ਨਹੀਂ ਗਾਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਫੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਲਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੋਵੇਂ ਫਿਲਮ ‘ਜੀਊਲ ਆਫ਼ ਥੀਫ’ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਗਾਉਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਏ।

ਲਤਾ ਅਤੇ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀਆਂ ਦੋਸਤ ਸਨ। ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਲਤਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਅਕਸਰ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਸਟੂਡੀਓ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਲਤਾ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਮੀਨਾ ਕੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਨਰਗਿਸ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫਿੱਟ ਬੈਠਦੀ ਹੈ।