ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐੱਚਆਈਵੀ/ਏਡਜ਼ (AIDS) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟ (2024-25) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐੱਚਆਈਵੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੀ ਦਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਨਾਲੋਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ 2024-25 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੀਰੋ-ਪਾਜ਼ੀਟਿਵਿਟੀ ਦਰ 1.27% ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 0.41% ਹੈ। ਇਹ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮਿਜ਼ੋਰਮ (2.1%), ਅਸਾਮ (1.74%), ਮੇਘਾਲਿਆ (1.21%) ਅਤੇ ਨਾਗਾਲੈਂਡ (1.12%) ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐੱਚਆਈਵੀ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਟੀਕਾ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਈਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਭਿਆਸ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਾਇਰਸ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ, ਦੂਸ਼ਿਤ ਖੂਨ, ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਜਾਂ ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਦੌਰਾਨ ਮਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਤੱਕ ਫੈਲਦਾ ਹੈ। ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਮਾਹਿਰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ, ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਰਣਨੀਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੋਕਥਾਮ, ਜਲਦੀ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ, ਪੰਜਾਬ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਐੱਚਆਈਵੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਯਤਨ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਦੇਖਭਾਲ, ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਇਲਾਜ (ਸੀਐਸਟੀ) ਸਕੀਮ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਰਾਹੀਂ, ਰਾਜ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 22 ਐਂਟੀ-ਰੈਟਰੋਵਾਇਰਲ ਥੈਰੇਪੀ (ਏਆਰਟੀ) ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਏਆਰਟੀ-ਪਲੱਸ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।
ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ 2024 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐੱਚਆਈਵੀ ਇਲਾਜ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 6,696 ਨਵੇਂ ਐੱਚਆਈਵੀ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ (ਪੀਐਲਐਚਆਈਵੀ) ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 6,594 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਐਂਟੀ-ਰੈਟਰੋਵਾਇਰਲ ਥੈਰੇਪੀ (ਏਆਰਟੀ) ‘ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, 5,784 ਮਰੀਜ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹਨ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੰਜਾਬ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।
ਜਿਨਸੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਚਾਰਿਤ ਬਿਮਾਰੀਆਂ (STIs) ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਟ੍ਰੈਕਟ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ (RTIs) ਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਹਨ ਜੋ HIV ਦੀ ਲਾਗ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲਾਗ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ, ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹਰੇਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹਸਪਤਾਲ ਅਤੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਉਪ-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਹਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਲੀਨਿਕ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਇਹ ਕਲੀਨਿਕ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫਤ ਟੈਸਟ, ਦਵਾਈ ਕਿੱਟਾਂ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸੰਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਲਾਜ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।