ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਕਾਨਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ 35 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਠੱਗੀ ਮਾਰਨ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਠੱਗੀ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਕਰੀਬ ਇਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਠੱਗੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਧੋਖਾਧੜੀ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਟਾਈਮ ਮਸ਼ੀਨ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਦੱਸ ਕੇ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਥੈਰੇਪੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮਨਘੜਤ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸ ਕੇ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਇਸ ਜੋੜੇ ਨੇ ਪੰਜ ਸੌ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਨੈੱਟਵਰਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ’ ਦੀ ਤਰਜ਼ ‘ਤੇ ਜੋੜ ਕੇ ‘ਇਲਾਜ’ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁਗਾੜ ਕਹੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਸੇ ਗਵਾ ਦਿੱਤੇ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਸੜ ਗਏ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੈ ਗਏ।
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਲਈ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਧੋਖੇ ਦੀ ਸੋਚੀ-ਸਮਝੀ ਜੁਗਤ ਨਾਲ, ਉਮਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲੋਕ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ।ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਕਦੇ ਟੀਵੀ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚਿਹਰਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਜੋਸ਼ ਹੁਣ ਹਰ ਪਾਸੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਆਡੰਬਰ ਵਾਲੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਕਹੋ ਜਾਂ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ। ਸਰੀਰਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਦਾ ਕ੍ਰੇਜ਼ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਰੀਰਕ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੇ ਟਿਪਸ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ।ਵਰਚੁਅਲ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਸਲ ਦੁਨੀਆ ਤੱਕ, ਚਮੜੀ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਚਮਕ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਲੋਕ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਠੱਗ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਇਸ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਤਕਨੀਕੀ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਜੋੜਨ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਕਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਨੌਜਵਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਠੱਗੀ ਮਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ‘ਨੈੱਟਵਰਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ’ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਸੀ। ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਯੋਗ ਵਾਅਦੇ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭਰਮਾਇਆ। ਜਵਾਨ ਹੋਣਾ’ਥੈਰੇਪੀ’ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਨੈੱਟਵਰਕ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ’ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਬਕਾਇਦਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਮਾਰਕੀਟ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਘੱਟ ਫੀਸ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਨੱਬੇ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਸਕੀਮ ਤਿੰਨ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਪੂਰੀ ‘ਥੈਰੇਪੀ’ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਕੰਪਨੀ ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸਾਰੇ ਐਡਵਾਂਸ ਪੈਸੇ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਾਣ ਕੇ ਕਈ ਲੋਕ ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਨਾਲ ਇਸ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਣ ਲੱਗੇ। ਦਿਲਚਸਪ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਤਪਾਦ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਖਪਤਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਧੋਖਾਧੜੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਲੋਕ ਚਮਤਕਾਰੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੀ ਆਸ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੂਡ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ਾਂ ਲਈ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚਿੰਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਮਰ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਮਰ ਦੇ ਹਰ ਪੜਾਅ ‘ਤੇ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਆਮਦਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਆਪਣੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਾ ਸਮੁੱਚੀ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਅਮਰੀਕੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਬ੍ਰਾਇਨ ਜੌਹਨਸਨ ਦਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਇਨ, ਜੋ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੈ, ਦਾਅਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਨਤਾਲੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਅਠਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ‘ਏਜ ਰਿਵਰਸ’ ਖੋਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ ਸੋਲਾਂ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ‘ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਐਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਚਾਈਨੀਜ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ ਅਤੇ ‘ਬੀਜੀਆਈ ਰਿਸਰਚ’ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਖੋਜ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ‘ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਧਦੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੇਚੈਨੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ‘ਚ ਬੁਢਾਪੇ ਦਾ ਡਰ ਅਤੇ ਜਵਾਨੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਕਿਉਂ ਵਧ ਗਈ ਹੈ? ਇਹ ਉਤਸੁਕਤਾ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸੋਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੀ ਲੁਭਾਉਣੀ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅੱਜ ਐਂਟੀ-ਏਜਿੰਗ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਉੱਭਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਹੈ, ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਜਵਾਨੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਇਹ ਜਨੂੰਨ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਮਾਨਸਿਕ ਦਬਾਅ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। Bi eleyi . ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਦਬਾਅ ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬਟਨ ਦੇ ਕਲਿੱਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼-ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਲਈ ਜਵਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਧਿਐਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਦਿਖਣ ਦੀ ਦੌੜ ‘ਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਲੋਕ ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿੰਤਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੰਸਥਾ ‘ਵੇਟ ਵਾਚਰਜ਼’ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਮੁਤਾਬਕ ਇਕ ਔਰਤ ਦਿਨ ਵਿਚ ਅੱਠ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੀ ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਗੁਆ ਬੈਠਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂ ਘਟੀਆ ਜਾਪਦੇ ਹਨ. ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਭਾਸੀ ਸੰਸਾਰ ਨੇ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਾਲਿਆ ਹੈ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੂਰੀਆਂ ਘਟਾਈਆਂ ਹਨ, ਉਸ ਨਾਲ ਇਕ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਈ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਲੋਕ ਹਰ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਜਵਾਨ ਰਹਿਣ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।