ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਧਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਇਸ ਜੰਗ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਗ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਪੱਖ ਹੈ।
ਇਸ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਸੰਗਠਨ ਬਣਦੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਮੁਸੀਬਤ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਗਠਜੋੜ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੀਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਜੀ-3 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕੀ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ 36 ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿਵੇਂ :
ਤੁਰਕੀ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਰੂਸ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਅਹਿਮ ਬੈਠਕ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸੀਰੀਆ ਵੀ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਅਹਿਮ ਨੁਕਤਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਤੁਕੀ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਤਿੰਨੋਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਓਆਈਸੀ (ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇਸਲਾਮਿਕ ਕੰਟਰੀਜ਼) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਰੂਸ ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨੇ ਈਰਾਨ-ਰੂਸ-ਤੁਰਕੀ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਸੀਰੀਆ ‘ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ‘ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ।
ਰੂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਕੀਕਤ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਯੂਕਰੇਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਵਿਗੜ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਬੰਧ ਕਦੇ ਵੀ ਚੰਗੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ ਨੇ ਪਰਮਾਣੂ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਕੇ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਨੇ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ‘ਤੇ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।
ਤੁਰਕੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਨਾਟੋ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਸ ‘ਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਐੱਸ-400 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ‘ਚ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਸੌਦੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲੋਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਅੜਿੱਕੇ ਤੋਂ ਤੁਰਕੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚਾਲੇ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਮੁੱਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਆਹਮੋ-ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਸਾਗਰ, ਤਾਈਵਾਨ, ਆਪਸੀ ਵਪਾਰ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਹੁਣ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਰੋਧੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਇਹ ਗਠਜੋੜ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵੀ ਇਸ ਨਵੇਂ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਗਠਜੋੜ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੋ ਬਿਡੇਨ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਨਵਾਂ ਸਮੂਹ ਉਸ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਫਿਲਹਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸ ਗਠਜੋੜ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ।