ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ – ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਸੰਜੇ ਸਰਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਰਗਿਲ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਬਟਾਲਿਕ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਕਮਾਨ ਸੰਭਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਹੁਨਰ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਟਾਲਿਕ ਦੀ ਲੜਾਈ ਫੌਜੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸੀ। ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਕੁਝ ਕਦਮਾਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਕਿੱਥੇ ਸੀ ਜਾਂ ਦੂਰ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਸੁਰੰਗ ਰਾਹੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣੀ ਵੀ ਔਖੀ ਹੈ। ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ‘ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਰਸਦ ਲਿਜਾਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ।
ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ‘ਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਆਪਕ ਹੀ ਫੌਜੀਆਂ ਨਾਲ ਰਣਬੰਕਰ ਬਣ ਕੇ ਆਏ। ਕਿਤਾਬ ਫੜੇ ਹੱਥਾਂ ਨੇ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਇੱਕ ਲੋਡਰ ਬਣ ਕੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਅਨਾਜ ਦੀਆਂ ਬੋਰੀਆਂ ਚੁੱਕੀਆਂ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਰਸਦ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੱਤੀ। ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਵੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ। ਬਿਮਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਮੋਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਭਾਰ ਢੋਆ ਢੋਆ ਢੁਆਈ ਅਤੇ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਲੈ ਗਏ। ਇਹ ਸਿਪਾਹੀਆਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਜੰਗੀ ਜੁਗਲਬੰਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਇਆ।
ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਸੰਜੇ ਸਰਨ, ਜੋ ਹੁਣ ਲਖਨਊ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਹਾੜ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਉਚਾਈਆਂ ਤੱਕ ਤੋਪਖਾਨੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਸੀਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਟੈਂਟ ਲਗਾ ਕੇ ਇੱਕ ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ ਬਣਾਇਆ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਦੇ ਤਿੱਖੇ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਤੰਬੂ ਦੇ ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੌਤ ਮੈਨੂੰ ਛੂਹ ਕੇ ਲੰਘ ਗਈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਨਾਲ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਜਿੱਤ ਲਈ ਆਪਣਾ ਜਨੂੰਨ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ।
ਉਸ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੁਝ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਹਰ ਸਕਿੰਟ ‘ਤੇ ਗੋਲੇ ਦਾਗੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਥੀ ਸੈਨਿਕ ਕੱਟੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਚੀਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਬਟਾਲਿਕ ਵਿੱਚ 15ਵੀਂ ਫੀਲਡ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਸੰਜੇ ਸਰਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੋਂ ਨੀਂਦ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਸਿਰਫ ਚਿੰਤਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਾਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਦੇ ਬੰਕਰਾਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲੱਗੇ। ਅਸੀਂ ਪਿੱਠ ਵਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਇਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਖਸ਼ਿਆ। ਕੁਝ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਕੁਝ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਅਸਲ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਪਾਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮਾਰੇ ਗਏ।
ਬਟਾਲਿਕ ਵਿਖੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੀ 15 ਫੀਲਡ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਵਜੋਂ, ਸੰਜੇ ਸਰਨ ਨੇ ਅਗਵਾਈ ਦੇ ਹੁਨਰ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ ਯੁੱਧ ਸੇਵਾ ਮੈਡਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ 17 ਬਹਾਦਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਦਲੇਰਾਨਾ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਸਨ। ਸਰਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਮੌਤ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਗੱਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ ਰਣਨੀਤੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।