ਸਿਰਮੌਰ – ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਰਮੌਰ ਵਿੱਚ 700 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਮੋਇਲਾਨਾ ਅਤੇ ਹਿਡਾਨਾ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਲਈ ਪੱਥਰਾਂ ਦੀ ਚੋਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਆਪਸੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਕਾਰਨ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ 28 ਅਪ੍ਰੈਲ 2014 ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਕੁਝ ਰਸਮਾਂ ਬਾਕੀ ਸਨ।
2019 ਤੋਂ ਕੋਰੋਨਾ ਦੌਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅੜਿੱਕਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਪਰਗਨਾ ਦੀਆਂ ਕਰੀਬ 15 ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਹੀਰਾ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਵੀ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਹਿੱਡਾ ਵਿੱਚ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਪਰਗਨਾ ਦੇ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ।
16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਟਿੱਕਰੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਬਣ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਪੰਡਿਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਹੀਰਾ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਜੋ ਹੁਣ ਸ਼ਿਮਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਥੇ ਥਰੀ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਪੱਥਰ ਲਿਆਉਣਾ ਪੈਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਹਿਡਾ ਪਿੰਡ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪੱਥਰ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ। ਲਾਗਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਪੱਥਰ ਚੁੱਕਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਹੀਰਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਆਮਾ ਖੱਡ ਨੇੜੇ ਫੜ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਮਹਿਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ 1500 ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਫੌਜ ਤਿਆਰ ਕਰ ਕੇ ਹਿਡਾ ਪਿੰਡ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜੀ ਗਈ। ਹੀਰਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਦੋਵਾਂ ਧੜਿਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਖੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਹਮਲੇ ‘ਚ ਮਹਿਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਫੌਜ ਦੇ 18 ਜਵਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਪਿੰਡ ਹੀਰਾ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸੰਤਰਾਮ ਨੰਬਰਦਾਰ ਕੇਵਲ ਰਾਮ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜਗਤ ਰਾਮ ਆਦਿ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਖੂਨੀ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵਾਂ ਧੜਿਆਂ ਵਿਚ ਏਨੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਧੜਾ ਦੂਜੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਪਿਛਲੇ 700 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਸੀ। ਮਹਿਲ ਖੇਤਰ ਦੇ ਰੂਨਵਾ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦਿਲਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੁਣ ਸ਼ਿਮਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ 700 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਦਿਲਟਾ ਨੇ 2013 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਮਹਿਲ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀਰਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਸੇਬੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਉਪਰਾਲੇ ਦਾ ਪਿੰਡ ਹੀਰਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭਰਵਾਂ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ।