ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ (ਡਬਲਯੂਐਚਓ) ਨੇ 78ਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਮੇਲਨ (ਡਬਲਯੂਐਚਏ78) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਦਮ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੋਟਾਪੇ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮਾਪੇ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਸੰਬੰਧੀ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲੈਂਦੇ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖਣਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਦਿਮਾਗ ਕਿਵੇਂ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਕੀ ਖੁਆਉਣਾ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਹੁਣ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰੀਲਾਂ ਜਾਂ ਪੋਸਟਾਂ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਬੱਚਾ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਪੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੇ ਬਦਲ ਲੱਭਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਨੇ 28 ਮਈ 2025 ਨੂੰ ਆਪਣੀ 78ਵੀਂ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਕੰਟਰੋਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਐਪਸ ਵਰਗੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਨੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਨਵੇਂ ਮਤੇ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਰਚਾ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਸਖ਼ਤੀ ਦੀ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2022 ਵਿੱਚ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਅਤੇ ਯੂਨੀਸੇਫ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਾਹੀਂ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਅਕਸਰ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਲਤ ਦਾਅਵੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ:
ਦਾਅਵਾ: ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ।
ਹਕੀਕਤ: ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਸਭ ਤੋਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਦਾਅਵਾ: ਸਾਡਾ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਸਭ ਤੋਂ ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹਕੀਕਤ: ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਵਿੱਚ ਖੰਡ, ਨਮਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕੰਪਨੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਵਕਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਤਪਾਦ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। 2022 ਦੀ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ 84% ਵੀਅਤਨਾਮ ਵਿੱਚ 92% ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿੱਚ 97% ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਾਵਾਂ ਇਹਨਾਂ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧੇਰੇ ਹੈ।
ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਭੋਜਨ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਾਲ ਦੁੱਧ ਦੇ ਬਦਲ, ਫੀਡਿੰਗ ਬੋਤਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਲ ਭੋਜਨ (ਉਤਪਾਦਨ, ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਵੰਡ ਦਾ ਨਿਯਮ) ਐਕਟ, 1992 ਦੇ ਤਹਿਤ ਲਾਗੂ ਹਨ। ਪਰ ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ‘ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਹਤ ਸਰਵੇਖਣ-5 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸਿਰਫ਼ 55.9% ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛਾਤੀ ਦਾ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੇ 50% ਦੇ ਟੀਚੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਕਾਰਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਪੋਸ਼ਣ, ਮੋਟਾਪਾ ਅਤੇ ਐਲਰਜੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
ਹੁਣ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੀ ਸਖਤੀ ਦੇ ਕਾਰਣ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗੀ। ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਫਾਰਮੂਲਾ ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਦੇਣੇ ਪੈਣਗੇ। ਮਾਂ ਦੇ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਮਿਲੇਗਾ। ਇਹ ਕਦਮ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਦੇਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰੇਗਾ ਜੋ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਹੈ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਾਪਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਕਾਰਣ ਬੇਬੀ ਫੂਡ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖੰਡ ਅਤੇ ਨਮਕ ਕਾਰਨ ਮੋਟਾਪੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ ਇਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ। ਡਿਜੀਟਲ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਆਵੇਗੀ। ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਡਿਜੀਟਲ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਨਿਯਮ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ।