ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂੰਜੀਪਤੀ ਉਸਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨ, ਸਾਡੀ ਫੌਜ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਆਦਿ। ਦੇਸ਼ ਚਲਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਝ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਅੱਗੇ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਸਾਡਾ ਸਬੰਧ ਹੋਰ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰੋਬੋਟਿਕ ਦੁਨੀਆ ਇੱਕ ਰੁਝਾਨ ਬਣਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਲੋਕ ਟੀਵੀ ਦੇ ਓਨੇ ਆਦੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਿੰਨੇ ਅੱਜ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਰੀਰਕ ਮਿਹਨਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸ਼ਬਦ ਨਿਕਲੇ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਪੂਰੇ ਹੋਣ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਮਰੇ ਦੀਆਂ ਲਾਈਟਾਂ ਚਾਲੂ ਜਾਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸੰਗੀਤ ਬਦਲਣਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਮਾਂ ਜਾਣਨਾ ਹੋਵੇ। ਬੱਸ ‘ਅਲੈਕਸਾ’ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਦੱਸੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ..! ਭਾਵੇਂ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਜੰਗਾਲ ਲੱਗ ਜਾਵੇ। ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਪੈਸੇ ਦੀ ਹੈ। ਜਿੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਅਮੀਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਓਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਉਹ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਭਰਮ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਇਕੱਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕੱਲਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਕਮੀ ਦੁਬਾਰਾ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਵਰਗੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ! ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਖਾਸ ‘ਹੁਕਮ’ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਹੁਕਮ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਕਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਅਯੋਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹੀ ਕੰਮ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਕਰਨਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਗਲਤ ਬੋਲੇ, ਉਹ ਸਮਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਇਸ ਸਾਦੀ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਲੋਕ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੇਖੀਏ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇਣ ਵਾਲੇ? ਇਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ ਜੋ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਧਿਅਮ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਵੀ, ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਾਤਾਂ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁੰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਸਹੂਲਤ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਖੋਹ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਿਰਫ਼ ਉੱਚ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਵੱਡੇ ਆਗੂ, ਅਦਾਕਾਰ ਜਾਂ ਪੂੰਜੀਪਤੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ। ਅਸੀਂ ਉਹ ਲੋਕ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰੋਂ ਨੌਕਰਾਣੀ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਂਡੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਸ਼ਵਾਸ਼ਰ, ਝਾੜੂ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਪੋਚਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵੈਕਿਊਮ ਕਲੀਨਰ, ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਵਾਸ਼ਿੰਗ ਮਸ਼ੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਕਿੰਨੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣਾ ਕੋਈ ਮਾੜੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੇ, ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਸਾਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧ ਜਾਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਰਹਾਂਗੇ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਕੋਈ ਸਿਰਫ਼ ਇਹ ਸੋਚ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਕਿਵੇਂ ਬਚੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ? ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਘਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹਿਮਾਨ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਹੋਰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡਾ ਕੰਮ ਆਸਾਨ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਗਰੀਬੀ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਲੋਕ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਬਦਲਾਅ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਭਲੇ ਲਈ ਹੈ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਅਤੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ‘ਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਲੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ… ਮੈਂ ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗਾ, ਆਦਿ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਇੱਕ ਘਰ ਛੱਡ ਵੀ ਦੇਣ, ਤਾਂ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਮਿਲੇਗਾ। ਉਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੀ ਹਰ ਕੋਈ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਕੇ ਝੁੰਡ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਫਿਰ ਇਹੀ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੁੱਖ ਝੱਲਣਗੇ, ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ। ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਲਈ ਵੀ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੀਤਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਰਮਚਾਰੀ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਗੇ ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾ ਰਹੇ ਸਨ? ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦਵਾਈ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉੱਥੇ ਵੀ, ਮਸ਼ੀਨਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ।