ਪੱਤਰਕਾਰ ਤੇ ਕਾਲਮਨਵੀਸ
ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਉੱਚਾ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਭੈਣ-ਭਰਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸੱਚੇ ਮਿੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਕ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਰਾ ਨੌਕਰੀ ਲਈ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੂਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦਾ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਰਿਸ਼ਤਾ ਕਿੰਨਾ ਅਨਮੋਲ ਹੈ। ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਫ਼ੌਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਕੀ ਹਾਲਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨਾਲ ਬੱਝੇ ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਬੰਧਨ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਡੂੰਘੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਉਸ ਅਨਮੋਲ ਪਿਆਰ ਦਾ ਬੰਧਨ ਹੈ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਬੰਧਨ ਹੈ ਜੋ ਭਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੁੜੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੀ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ, ਸਨੇਹ ਅਤੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਦੇ ਬੰਧਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭੈਣਾਂ ਇਸ ਦਿਨ ਬੜੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਗੁੱਟ ‘ਤੇ ਰੱਖੜੀ ਬੰਨ੍ਹਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਜਿੱਥੇ ਭੈਣ ਪ੍ਰਤੀ ਭਰਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਭਰਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਵੀ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਰਕਸ਼ਾਬੰਧਨ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਰਕਸ਼ਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਬੰਧਨ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬੰਨ੍ਹ। ਰੱਖੜੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਭੈਣਾਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਰੱਬ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੱਖੜੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭੈਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਰਫ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਸਤਿਕਾਰਤ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਧੀ) ਵੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ, ਗੁਰੂਆਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਉਸ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਹਾੜੇ ‘ਤੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਲੜਕੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮਕਸਦ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ‘ਚ ਪੂਰਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਪਰ ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਰ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਾਂਗ ਕਈ ਬਦਲਾਅ ਆਏ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਸਾਡੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਥਾਂ ਦਿੱਖਾਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਵੀ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਧਾਗਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਆਪਸੀ ਸਾਂਝ ਤੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਨਿੱਘ ਘਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਰੱਖੜੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸੂਲ ਅਤੇ ਜਜ਼ਬਾਤ ਸਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੁਪਈਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਦੀਮਕ ਲੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚ ਪਿਆਰ ਦੀ ਥਾਂ ਪੈਸੇ ਨੇ ਲੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ, ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਅੱਜ ਵੱਡੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਇਹ ਅਨਮੋਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਕੱਚੇ ਧਾਗਿਆਂ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕੋਈ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਗੋਂ ਜਿੱਥੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਹੋਵੇ, ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਬਚ ਸਕਦਾ, ਉੱਥੇ ਅਟੁੱਟ ਰਿਸ਼ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦ੍ਰੌਪਦੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਉਂਗਲੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾੜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਜ਼ਖਮੀ ਉਂਗਲੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਉਪਕਾਰ ਦੇ ਬਦਲੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਰੱਖੜੀ ਬੰਧਨ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸੀ ਭੈਣ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਜਦੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਪੁਕਾਰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਭਰਾ ਉਸ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਦੌੜਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਰੱਖੜੀ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਰਾਣੀ ਕਰਮਾਵਤੀ ਨੂੰ ਬਹਾਦੁਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਮੇਵਾੜ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਸੂਚਨਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਰਾਣੀ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੁਮਾਯੂੰ ਕੋਲ ਰਾਖੀ ਭੇਜੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੱਖੜੀ ਦੀ ਲਾਜ ਰੱਖੀ ਅਤੇ ਮੇਵਾੜ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਕਰਮਾਵਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ ਨੂੰ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਚੱਕਰ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਉਂਗਲ ਨੂੰ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਰੋਪਦੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾੜੀ ਪਾੜ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਉਂਗਲੀ ‘ਤੇ ਪੱਟੀ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਸ਼ਰਾਵਣ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਿਰਹਰਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੀ ਸਾੜੀ ਵਧਾ ਕੇ ਇਸ ਉਪਕਾਰ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਸੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਭੈਣ ਭਰਾਤਾ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹਰ ਪੜਾਅ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮਿਟਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਰ ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਰੱਖੜੀਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਫਰਜ਼ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਰਿਵਾਜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਇਆ ਹੈ। ਦਿੱਖ ਨੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਈ। ਇਸੇ ਲਈ ਰੱਖੜੀ ਬੰਧਨ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦੇ ਹੀ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਟੇਟਸ ‘ਤੇ ਰੱਖੜੀ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹੁਣ ਭੈਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਈ-ਕਾਮਰਸ ਸਾਈਟ ਆਨਲਾਈਨ ਆਰਡਰ ਲੈ ਕੇ ਰੱਖੜੀ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦਿੱਤਾ ਪਤਾ। ਜੇਕਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਦਿਖਾਵੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ‘ਚ ਪਿਆਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਿੰਜਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ਼ ਭੈਣ ਨੂੰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਵੀਰ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਪਰ ਕੀ ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਭੈਣ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ ‘ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਔਰਤ ਜਗਤ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਫ਼ਰਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਿਭਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਰੱਖੜੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।